Zapada wyrok w sprawie, gdzie sąd wskazuje na pokrzywdzonego i oskarżonego. Wydaje się, że odpowiedzialność za spowodowanie wypadku komunikacyjnego jest oczywista. Czy na pewno? Nie ma tutaj reguły, a przesłanki odpowiedzialności muszą być badane każdorazowo. Od czego to w takim razie zależy? Czy przyczynienie się poszkodowanego do szkody ma wpływ na wypłatę odszkodowania? W poniższym artykule postaramy się odpowiedzieć na te pytania.
Zasada ryzyka
Odszkodowanie z OC może być wypłacane w oparciu o dwie zasady: zasadę ryzyka i zasadę winy. Zasada ryzyka została uregulowana w art. 436 k.c. Zgodnie z nią kierowca odpowiada za wszelkie szkody wyrządzone w związku z ruchem pojazdu, bez względu na zawinienie. Tym samym kierujący ponosi odpowiedzialność za wypadek, nawet jeśli nie można mu zarzucić winy. Istotne jest jedynie to, czy szkoda została wyrządzona ruchem pojazdu. Zasada ryzyka kształtuje zatem bardziej kategoryczną formę odpowiedzialności, ale jednocześnie daje również rzetelną ochronę dla poszkodowanych.
Kiedy działa zasada ryzyka?
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka występuje w sytuacji, gdy w wypadku uczestniczył tylko jeden samochód, np. potrącenie przez pojazd rowerzysty lub pieszego. Ponadto będzie miała również zastosowanie, kiedy w wypadku uczestniczyły dwa pojazdy w odniesieniu do roszczeń odszkodowawczych pasażera. Kierowca będzie więc odpowiadać na zasadzie ryzyka wobec: pieszego, rowerzysty lub pasażera.
Zasada winy
Zasada winy została natomiast unormowana w oparciu o art. 415 k.c. Stanowi ona, że ten, kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia. Na zasadzie winy odpowiadają wobec siebie kierowcy pojazdów, którzy brali udział w kolizji lub wypadku. Jeżeli jeden z kierujących chce otrzymać odszkodowanie z ubezpieczenia OC drugiego kierowcy, musi wykazać jego zawinienie. Aspektami odpowiedzialności na zasadzie winy są:
- powstanie szkody,
- wina oraz związek przyczynowo skutkowy między działaniem sprawcy a powstaniem szkody.
Zasada winy a odszkodowanie
Udowodnienie odpowiedzialności drugiego kierowcy bywa trudne, a co za tym idzie, wpływa na przedłużenie postępowania likwidacyjnego przez ubezpieczyciela. Są przypadki, że gdzie dopiero prawomocny wyrok skazujący przekonuje towarzystwo ubezpieczeniowe o odpowiedzialności. W praktyce jednak wypłata odszkodowania może być uzależniona od ustaleń poczynionych w toku prowadzenia postępowania przygotowawczego, np. opinii biegłych ekspertów powołanych do śledztwa.
Nietrzeźwy kierowca – przykład
Koledzy wracali razem samochodem z imprezy, na której spożywali wspólnie symbolicznie alkohol oraz środki odurzające. Karol kierował, a Bartek jechał jako pasażer. Miał świadomość, że kolega jest pod wpływem środków, jednak wyraził zgodę na jazdę autem. Podczas powrotu spotkali Roberta, któremu zaproponowali podwiezienie. Skorzystał on z zaproszenia i dosiadł się jako kolejny pasażer. Karol stracił panowanie nad pojazdem i samochód wylądował na przydrożnym drzewie. W wyniku wypadku pasażerowie doznali poważnych obrażeń ciała. Zgłosili roszczenia do ubezpieczyciela OC pojazdu, a ten przyznał należne świadczenia, przy czym obniżył odszkodowanie o 50% tytułem przyczynienia za jazdę z nietrzeźwym kierującym. Jednak po skierowanym odwołaniu przez poszkodowanego pasażera Roberta, który wykazał brak wiedzy o zażyciu środków odurzających przez kierowcę, ubezpieczyciel odstąpił od przyczynienia i przyznał mu 100% należnych świadczeń.
Przyczynienie się poszkodowanego do szkody a odszkodowanie
Ubezpieczyciel ma prawo obniżyć odszkodowanie w pewnych sytuacjach, jeśli uzna, że wystąpiło przyczynienie się poszkodowanego do szkody. Jest ono ustalane procentowo i to ubezpieczyciel decyduje o wysokości przyczynienia, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy. Nie ma konkretnych wytycznych wskazujących, o jaki stopień przyczynienia zakład ubezpieczeń może obniżyć odszkodowanie, dlatego ubezpieczyciele bazują na doświadczeniu wynikającym z praktyki. Zdarzają się więc niejednokrotnie przypadki, gdzie jeden ubezpieczyciel zastosuje przyczynienie na poziomie 30%, a inny 50%.
Kiedy ubezpieczyciele stwierdzają przyczynienie się poszkodowanego?
Ubezpieczyciel może uznać przyczynienie się poszkodowanego do szkody nie tylko w sytuacji świadomego podróżowania z nietrzeźwym kierowcą. Najczęstszym przypadkiem stosowania przyczynienia ze strony ubezpieczycieli jest brak zapiętych pasów bezpieczeństwa przez pasażerów. Na uwagę zasługuje fakt, że towarzystwa ubezpieczeń celowo zawyżają stopień przyczynienia, aby tym samym dokonać wypłaty niższego świadczenia. Kwestia ustalania odpowiedzialności jest skomplikowana. Niekoniecznie brak pasów pasażera będzie uzasadniał przyczynienie. Sama wysokość ustalonego przyczynienia również nierzadko jest kwestią sporną.
Przyczynienie się poszkodowanego do szkody – przykład braku zapiętych pasów
Dominik, będąc pasażerem obok kierowcy, jechał bez zapiętych pasów bezpieczeństwa. Doszło do wypadku – zderzenia czołowego z innych samochodem. Kierujący zginął na miejscu, natomiast Dominik doznał jedynie złamania obojczyka i ogólnych potłuczeń ciała. Ubezpieczyciel przyznał świadczenia. Uznał jednak, że skoro pasażer nie miał zapiętych pasów, to przyznane odszkodowanie obniży o 70%, ponieważ tym działaniem poszkodowany przyczynił się do zwiększenia obrażeń. Po skierowaniu odwołania i wykazaniu faktu, że w przypadku zapiętych pasów Dominik podzieliłby los kierowcy, ubezpieczyciel zmniejszył przyczynienie do 20%.
Każdy konkretny wypadek wymaga oceny wszystkich okoliczności, aby ustalić zasadność i wysokość roszczeń. Jak wskazano powyżej, kierowcy pojazdów, które się zderzyły, odpowiadają wobec siebie na zasadzie winy. W tej sytuacji jasne jest więc, że ubezpieczyciel odmówi wypłaty odszkodowania, jeśli okaże się, że ten drugi kierowca jednak nie ponosi odpowiedzialności za wypadek.
Wypłata odszkodowania poszkodowanemu roszczącemu na zasadzie ryzyka
W przypadku odpowiedzialności na zasadzie ryzyka kierowca odpowiada za spowodowany wypadek niezależnie od swojej winy. Nie oznacza to jednak, że kierowca w ogóle nie może uwolnić się od odpowiedzialności. Odszkodowanie nie zostanie wypłacone poszkodowanemu, jeśli okaże się, że:
- zachowanie poszkodowanego było wyłączną przyczyną wypadku,
- zadziałała siła wyższa,
- zachodzi wyłączna wina osoby trzeciej.
Wyłączne przyczynienie się poszkodowanego do szkody – przykład
Joasia poruszała się swoim samochodem w ciągu dnia, ostrożnie i z prędkością dozwoloną w terenie zabudowanym. Nagle przed maskę auta wyjechał nietrzeźwy rowerzysta, który zamierzał przejechać na drugą stronę jezdni w miejscu do tego niedozwolonym. Rowerzysta doznał obrażeń ciała. Kierująca nie miała żadnych szans na podjęcie manewrów, aby zapobiec kolizji. W takiej sytuacji ubezpieczyciel uznał, że rowerzysta w 100% przyczynił się do powstania szkody i jest wyłącznie winnym spowodowania zdarzenia. Co za tym idzie – odmówiono wypłaty zadośćuczynienia rowerzyście. Zachowanie kierującej samochodem było w pełni prawidłowe. Ubezpieczyciel nie ma więc podstaw, aby wypłacić jakiekolwiek świadczenia na zasadzie ryzyka, gdyż jedyną przyczyną wypadku było zachowanie poszkodowanego rowerzysty.
Przyczynienie się poszkodowanego do szkody – przykład współwiny
Nie chcąc spóźnić się do pracy, Antek jechał autem z prędkością 90 km/h. Wiedział, że przekracza dozwoloną w tym terenie prędkość o 40 km/h. Nagle z ulicy podporządkowanej wyjechał samochód, ewidentnie nie ustępując Antkowi pierwszeństwa. Uczestnicy doznali poważnych obrażeń ciała, a auta poszły do kasacji. Sąd wydał wyrok skazujący winnego spowodowania wypadku kierującego, który wyjechał z drogi podporządkowanej. Pomimo że wina tego kierowcy w świetle prawa jest ewidentna, to zachowanie Antka również nie było poprawne. Ubezpieczyciel uznał współwinę i wypłacił świadczenia tytułem zgłoszonych roszczeń zarówno za szkodę rzeczową w pojeździe, jak i szkodę osobową w 50%.
Powyższe przykłady dowodzą, że każdy konkretny wypadek musi być badany indywidualnie pod kątem odpowiedzialności.
Przyczynienie się poszkodowanego do szkody – podsumowanie
Ustalenie, w jakim stopniu nastąpiło przyczynienie się poszkodowanego do szkody, nie jest łatwe. Przytoczone powyżej przykłady dowodzą, że gdy nie do końca zgadzamy się z decyzją ubezpieczyciela, warto zawalczyć o wyższe odszkodowanie. Zwłaszcza w sytuacji wysokich roszczeń za obrażenia ciała lub wypadek ze skutkiem śmiertelnym. W takich okolicznościach warto skorzystać z usług profesjonalnej firmy odszkodowawczej wyspecjalizowanej w dochodzeniu świadczeń od ubezpieczyciela w imieniu poszkodowanego.
