W okresie od wiosny do jesieni wzrasta ryzyko ukąszenia przez kleszcza wśród pracowników wykonujących pracę na świeżym powietrzu – szczególnie w branżach takich jak: leśnictwo, rolnictwo, budownictwo, turystyka, ogrodnictwo, transport czy gastronomia plenerowa. Konsekwencją ukąszenia mogą być poważne choroby – w tym borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. W świetle przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych pojawia się pytanie: czy ukąszenie przez kleszcza można uznać za wypadek przy pracy lub chorobę zawodową?
Kiedy ukąszenie przez kleszcza może być uznane wypadek przy pracy?
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy wypadkowej (Dz.U. 2022 poz. 2189) za wypadek przy pracy uznaje się:
„Nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą”.
Ukąszenie przez kleszcza może stanowić przyczynę zewnętrzną. Jeśli dojdzie do gwałtownej reakcji organizmu (np. gorączka, wstrząs, sepsa, objawy neurologiczne), a zdarzenie miało miejsce podczas wykonywania obowiązków służbowych – może zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.
Kiedy choroba odkleszczowa to choroba zawodowa?
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych, borelioza znajduje się na wykazie jako jednostka chorobowa nr 25. Aby jednak została uznana za chorobę zawodową, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- Faktyczne narażenie zawodowe – np. praca w lasach, na plantacjach, w gospodarstwach rolnych, ogrodach, na budowach.
- Związek przyczynowy między chorobą a warunkami pracy – potwierdzony przez lekarza medycyny pracy.
- Zgłoszenie przez pracodawcę do inspektoratu sanitarnego i PIP.
Jak udowodnić, że ukąszenie przez kleszcza ma związek z pracą?
Aby ZUS lub inspektor sanitarny uznał zdarzenie za wypadek przy pracy lub chorobę zawodową, pracownik musi wykazać, że do ukąszenia doszło podczas pracy. Kluczowe mogą być:
- niezwłoczne powiadomienie pracodawcy o zdarzeniu,
- zeznania świadków (np. współpracowników),
- dokumentacja wewnętrzna firmy (protokół, zapisy BHP),
- potwierdzona diagnoza lekarska i badania laboratoryjne.
Brak dowodów co do momentu i miejsca ukąszenia utrudnia uzyskanie świadczeń.
Obowiązki pracodawcy – jak zabezpieczyć pracowników?
Pracodawca, zgodnie z art. 207 kodeksu pracy, ma obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Dotyczy to także ochrony przed kleszczami, szczególnie w środowiskach wysokiego ryzyka. Pracodawca powinien zapewnić:
- Odpowiednią odzież ochronną (zakrywającą ciało, rękawy, nogawki).
- Środki odstraszające owady (repelenty).
- Apteczki z narzędziami do usuwania kleszczy i środki dezynfekujące.
- Szkolenie pracowników z zakresu pierwszej pomocy i postępowania po ukąszeniu.
- Procedury na wypadek zgłoszenia ukąszenia lub podejrzenia choroby odkleszczowej.
Brak takich działań może skutkować odpowiedzialnością cywilną i roszczeniami pracownika.
Jakie świadczenia przysługują z ZUS po ugryzieniu przez kleszcza?
Jeśli ukąszenie przez kleszcza zostanie uznane za wypadek przy pracy lub chorobę zawodową, pracownikowi przysługuje szereg świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego:
Świadczenia krótkoterminowe:
- zasiłek chorobowy – 100% podstawy,
- świadczenie rehabilitacyjne – po zakończeniu okresu zasiłkowego,
- jednorazowe odszkodowanie – za uszczerbek na zdrowiu (np. trwałe powikłania boreliozy).
Świadczenia długoterminowe:
- renta z tytułu niezdolności do pracy,
- dodatek pielęgnacyjny – przy trwałym inwalidztwie,
- renta szkoleniowa – jeśli konieczne jest przekwalifikowanie.
Świadczenia dla rodziny zmarłego pracownika:
- jednorazowe odszkodowanie dla najbliższych,
- renta rodzinna oraz renta dla sieroty zupełnej.
Jakie roszczenia cywilnoprawne przysługują wobec pracodawcy?
Jeśli pracodawca nie dopełnił obowiązków BHP – pracownik może dochodzić dodatkowych roszczeń cywilnych:
- odszkodowania za utracony dochód lub koszt leczenia,
- zadośćuczynienia za ból i cierpienie,
- renty uzupełniającej, jeśli utracił częściową lub całkowitą zdolność do pracy.
Jeżeli ukąszenie przez kleszcza można w Twoim przypadku uznać za wypadek przy pracy, za który odpowiedzialny jest pracodawca, zweryfikuj swoją sprawę z ekspertem Votum Odszkodowania. Jeśli masz szansę na uzyskanie rekompensaty za powikłania zdrowotne, możemy pomóc Ci w uzyskaniu należnego odszkodowania.
autorka artykułu:
Ewelina Czechowicz
Radca Prawny. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji we Wrocławiu. Aktualnie wpisana na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu.
Doświadczenie zawodowe zdobywała w renomowanych kancelariach we Wrocławiu oraz w Krajowej Administracji Skarbowej. Specjalizuje się w sprawach z zakresu odszkodowawczych, ZUS oraz podatkowych. Wpisana na listę mediatorów przy Sądzie Okręgowym we Wrocławiu.
