Śmierć pracownika to bolesne doświadczenie nie tylko dla rodziny, ale także dla współpracowników i pracodawcy. Oprócz wymiaru emocjonalnego niesie ona za sobą określone konsekwencje prawne i finansowe. Rodzina zmarłego pracownika może być uprawniona do świadczeń, takich jak odprawa pośmiertna czy należności wynikające ze stosunku pracy. Natomiast w sytuacji, kiedy śmierć nastąpiła na skutek wypadku, uprawnieni mogą też dochodzić świadczeń odszkodowawczych. W poniższym artykule omawiamy m.in. jakie obowiązki ciążą na pracodawcy oraz jakie prawa przysługują osobom bliskim zmarłemu.
Świadczenia po śmierci pracownika w wypadku przy pracy
Rodzinie zmarłego w wypadku przy pracy przysługują świadczenia z ZUS. Należy pamiętać, że ZUS nie zwraca poniesionych kosztów pogrzebu ponad zasiłek pogrzebowy i nie bada sytuacji majątkowej uprawnionych. Nie ma kompetencji do wypłaty zadośćuczynienia czy stosownego odszkodowania. Często też renta rodzinna z ZUS jest niewystarczająca do pokrycia uszczerbku w dochodach rodziny po śmierci zmarłego pracownika.
Na szczęście często bliscy mają również prawo do dodatkowego odszkodowania od pracodawcy. Coraz więcej firm decyduje się na wykupienie ubezpieczenia OC, które pozwala po wypadku przy pracy na dochodzenie roszczeń z polisy.
Odszkodowanie za wypadek od pracodawcy ma charakter cywilny i nie jest limitowane do wysokości określonych w ustawie jak odszkodowanie z ZUS. Jeśli śmierć pracownika nastąpiła na skutek wypadku przy pracy z winy pracodawcy lub innego pracownika, bliscy zmarłego mogą wystąpić do pracodawcy o:
- Zadośćuczynienie.
- Stosowne odszkodowanie.
- Świadczenia rentowe.
- Zwrot kosztów pogrzebu oraz wykonania nagrobka.
Jeśli pracodawca zawarł polisę OC na wypadki pracownicze, bliscy mogą uzyskać rekompensatę od ubezpieczyciela. W sytuacji braku ubezpieczenia wniosek o wypłatę świadczenia po śmierci pracownika należy kierować bezpośrednio do pracodawcy. Trzeba pamiętać, że odpowiedzialność cywilna pracodawcy wiąże się z obowiązkiem udowodnienia mu przez osoby roszczące wszystkich przesłanek. Pracodawca może odpowiadać na zasadzie ryzyka (art. 435) lub winy (art. 415).
Odprawa pośmiertna – komu przysługuje?
Na podstawie art. 93 kodeksu pracy w przypadku śmierci pracownika pracodawca zobowiązany jest do wypłaty odprawy pośmiertnej rodzinie zmarłego. Wysokość odprawy uzależniona jest od długości zatrudnienia pracownika:
- jednomiesięczne wynagrodzenie – zatrudnienie krótsze niż 10 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie – zatrudnienie co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięczne wynagrodzenie – zatrudnienie co najmniej 15 lat.
Odprawa dzielona jest w równych częściach między wszystkich uprawnionych. W sytuacji, kiedy uprawnione są 4 osoby, każda z nich otrzyma po ¼ kwoty odprawy.
Kto ma prawo do odprawy po śmierci pracownika?
Małżonek zmarłego nabywa prawo do odprawy bezwarunkowo. Natomiast pozostali członkowie rodziny muszą spełniać kryteria wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Są to w szczególności:
- Dzieci – do 16 roku życia lub do 25 roku życia, jeśli kontynuują naukę, albo bez ograniczeń wiekowych, jeśli są całkowicie niezdolne do pracy.
- Rodzeństwo – przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią pracownika, o ile nie mają prawa do renty rodzinnej po rodzicach.
- Rodzice – jeśli byli na utrzymaniu zmarłego pracownika i spełniają dodatkowe kryteria wiekowe lub zdrowotne. Prawo do odprawy może przysługiwać również wtedy, gdy spełnili określone warunki w ciągu 5 lat od śmierci dziecka.
Odprawa pośmiertna – obowiązki pracodawcy
Pracodawca jest zobowiązany samodzielnie ustalić liczbę osób uprawnionych do odprawy i jej wysokość oraz wypłacić należne świadczenie. Co istotne, wypłata odprawy nie może być uzależniona od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznaniu renty rodzinnej.
W praktyce zaleca się, aby pracodawca wystąpił do potencjalnych uprawnionych (np. rodziców, rodzeństwa) o złożenie odpowiednich oświadczeń potwierdzających spełnienie warunków nabycia prawa do odprawy.
Czy odprawa pośmiertna wchodzi do masy spadkowej?
Odprawa pośmiertna nie wchodzi w skład masy spadkowej. Jest to rodzaj świadczenia po śmierci pracownika przyznawane określonym członkom jego rodziny. Nie może zostać nabyte przez spadkobierców, którzy nie spełniają warunków do jej otrzymania.
W przypadku braku uprawnionych do odprawy pracodawca nie wypłaca świadczenia nikomu, nawet jeśli inna osoba posiada stwierdzenie nabycia spadku.
Świadczenia po śmierci pracownika – prawa majątkowe
Śmierć pracownika nie powoduje wygaśnięcia jego roszczeń majątkowych ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 63^1 § 2 kodeksu pracy, niewypłacone wynagrodzenie i inne należności przechodzą:
- Na małżonka i inne osoby spełniające warunki do renty rodzinnej – w równych częściach.
- W przypadku braku takich osób – do spadku, podlegając dziedziczeniu według przepisów kodeksu cywilnego.
Do praw majątkowych zalicza się m.in.:
- Wynagrodzenie za pracę.
- Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy.
- Ekwiwalent za niewykorzystany urlop.
- Odszkodowania i nagrody jubileuszowe.
- Świadczenia z tytułu podróży służbowych i inne należności kompensacyjne.
Warto podkreślić, że odprawa pośmiertna nie jest prawem majątkowym zmarłego pracownika, lecz samodzielnym roszczeniem jego rodziny. Oznacza to, że spadkobiercy zmarłego nie mogą żądać wypłaty odprawy, jeżeli nie spełniają ustawowych warunków do jej otrzymania.
Natomiast pozostałe prawa majątkowe, w braku osób uprawnionych do renty rodzinnej, podlegają dziedziczeniu i mogą być dochodzone przez spadkobierców zmarłego pracownika.
Świadczenia po śmierci pracownika dla rodziny – podsumowanie
Warto mieć świadomość tego, że odszkodowanie za wypadek przy pracy nie kończy się na pieniądzach otrzymanych z ZUS. Poza odprawą pośmiertną i wypłatą świadczeń majątkowych często też rodzina zmarłego ma prawo do świadczeń odszkodowawczych z OC pracodawcy. Jeśli masz problem z uzyskaniem odszkodowania lub zadośćuczynienia od ubezpieczyciela, skontaktuj się z Votum Odszkodowania. Od blisku 20 lat pomagamy bliskim osób zmarłych w wypadkach otrzymać należne środki. Sprawdź, co możesz otrzymać, korzystając z bezpłatnej weryfikacji sprawy przez naszego eksperta.
autorka artykułu:
Ewelina Czechowicz
Radca Prawny. Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji we Wrocławiu. Aktualnie wpisana na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych we Wrocławiu.
Doświadczenie zawodowe zdobywała w renomowanych kancelariach we Wrocławiu oraz w Krajowej Administracji Skarbowej. Specjalizuje się w sprawach z zakresu odszkodowawczych, ZUS oraz podatkowych. Wpisana na listę mediatorów przy Sądzie Okręgowym we Wrocławiu.
